بزرگترین سند مکتوب به جا مانده از دوران هخامنشیان ، کتیبه ی داریوش بزرگ است.این کتیبه تاریخی در کرمانشاه قرار دارد.به گزارش ایرنا بدلیل اهمیت این کتیبه و نگاره های اطراف آن بود که یونسکو در سال 85 خورشیدی این اثر گرانبها را در فهرست آثار جهانی ثبت کرد.این نقش برجسته که یکی از با ارزش ترین یادگارهای ادبی و تاریخی ایران است در سی کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه بر روی صخره معروف به بیستون حجاری شده است.داریوش در این نوشته چگونگی تشکیل حکومت خویش ، قیام علیه گومات (بردیای دروغین ) و پس از آن شرح فتوحاتش را به خط میخی عیلامی در سمت راست سنگ نگاره و در مرحله بعد با خط میخی بابلی در سمت چپ سنگ نگاره در 2500 سال پیش نقل کرده است.در مرحله ی نهایی نیز در زیر نقوش برجسته ، شرح فتوحاتش را به خط میخی و به زبان فارسی باستان نقل کرده است.هنوز سنگ تراشان هخامنشی در حال نوشتن خطوط بر سینه کوه بوده اند که سکاها دوباره سر بر شورش برداشتند.داریوش در سال 519پیش از میلاد ، سکونخا ، شاه سکاها ، را شکست داد و این رویداد را بی درنگ به سنگ نبشته اضافه کرد ولی از آنجایی که جایی برای حجاری تصویر شاه سکایی باقی نمانده بود ؛ داریوش دستور داد تا بخشی از متن عیلامی را پاک وآن را در سمت چپ قسمت پایین ، کنار متن فارسی باستان از نو نقر کنند و به جای متن عیلامی ،تصویر شاه سکایی را حجاری کرده اند.در این سنگ نوشته داریوش ابتدا به معرفی خود و اجدادش پرداخته ، سپس واقعه قتل گئومات مغ که پس از مرگ کمبوجیه سلطنت را غصب کرد و خود را بردیا برادر کمبوجیه نامیده بود ، شرح داده است.پس از آن به شرح جنگ هایی که بر ضد بزرگان و امرای یاغی کرده می پردازد و در خاتمه به هر کس که این کتیبه بزرگ را محو کند لعن می فرستد.از کوه بیستون در متون تاریخی به نامهای بغستان به معنی جایگاه خدایان ، بهیستان ، بهیستون ، بهستان و بیستون یاد شده است.سنگ نگاره داریوش به طول 6 متر و به عرض 3/20 متر است.در این سنگ نگاره تصویر داریوش به ارتفاع 1/78 متر در سمت چپ صحنه حجاری شده است.

در نوشته های بعدی به شرح تصویر داریوش در سنگ نوشته ی بیستون خواهیم پرداخت